Kim jest biegły sądowy?

W ślad za Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości, można wskazać, że jest to osoba, która posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona – czyli takie, które nie są powszechnie dostępne.

 „Wiadomości specjalne” definiuje się, jako takie, które wykraczają zarówno poza powszechną wiedzę, jak i przeciętne umiejętności praktyczne.[1] Krótko mówiąc, można stwierdzić, że biegły to osoba, która w pewnej dziedzinie wiedzy, praktyki jest znawcą, ekspertem. „Wiadomościami specjalnymi”, nie są wiadomości dostępne człowiekowi o odpowiednim doświadczeniu życiowym, czy po prostu dużym zasobie wiedzy ogólnej.

Biegły sądowy – przedstawienie jakie są rodzaje tej profesji.

We wpisie o „roli i znaczeniu biegłego sądowego w procesie cywilnym” wskazywano już, że można wyróżnić dwa rodzaje biegłych sądowych:

– biegłego sądowego, jako osobę wpisaną na listę biegłych sądowych;

– biegłego ad hoc, jako osobę, która nie jest biegłym sądowym, ale z uwagi na posiadaną wiedzę zostaje powołana do wykonania czynności biegłego.

Dowiedz się więcej o :  Roli i znaczeniu biegłego sądowego w procesie cywilnym.

Coraz częściej można jednak spotkać się, z wyraźnym wyodrębnieniem trzeciego rodzaju biegłych sądowych, tj. biegłego instytucjonalnego, w skrócie specjalisty, który reprezentuje instytucję naukową, bądź specjalistyczną (np. Instytut Naukowo – Badawczy IurisMed).

Czy osoba posiadająca tytuł „lekarza”, bądź „magistra” może być biegłym?

Często zakłada się, że biegły sądowy (niezależnie od tego, czy jest biegłym z listy, biegłym instytucjonalnym, czy też ad hoc)powinien posiadać określony stopień naukowy (co najmniej doktor, najlepiej profesor). Jest to założenie błędne (można nawet pokusić się o stwierdzenie, że opierające się na pewnych stereotypach – „im wyższy stopień, tym lepszy specjalista”), bowiem o tym, czy dana osoba będzie powołana, jako biegły sądowy, nie decyduje stopień naukowy. A zatem, wydający w sprawie opinię biegły sądowy, może mieć zarówno tytuł lekarza, jak i profesora, zaś w przypadku psychologa (który jak wiemy nie jest lekarzem) posiadać stopień magistra i nie będzie miało to wpływu na „ważność” opinii.

Biegły sądowy – kto może nim zostać.

Nie każdy specjalista w danej dziedzinie, będzie mógł zostać biegłym sądowym. Warunki, jakie muszą być spełnione przez kandydatów którzy chcą uzyskać wpis na listę biegłych, reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24.01.2005 roku w sprawie biegłych sądowych (Dz.U. Nr 15, poz. 133) wydane na podstawie art. 157 §2 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr. 98 poz.1070 z późn. zm.). Biegłym sądowym może zostać zatem osoba, która:

• korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
• ukończyła 25 lat życia (tu wskazać jednak należy na pewne wyjątki, dot. np. osób ubiegających się o ustanowienie biegłym z zakresu języka migowego);
• posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona;
• daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego (wskazuje się, że biegłym sądowym nie powinna być np. osoba skazana prawomocnym wyrokiem karnym, bowiem byłoby to sprzeczne z gwarancją „należytego wykonania obowiązków”);
• wyrazi zgodę na ustanowienie jej biegłym.

Biegli sądowi wpisywani na listę biegłych, powoływani są przez prezesa danego sądu okręgowego na okres 5 lat. Osoba, która spełnia powyższe wymogi, przed objęciem funkcji składa prezesowi Sądu Okręgowego, przyrzeczenie: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki biegłego wykonam z całą sumiennością i bezstronnością”. Stały biegły sądowy (w odróżnieniu np. od biegłego ad hoc) składa przyrzeczenie tylko raz i w poszczególnych sprawach powołuje się na złożone wcześniej przyrzeczenie.

Nie jest tajemnicą, że w Polsce liczba biegłych jest niewystarczająca – szczególnie widać to w postępowaniach cywilnych (problemowi temu od lat przygląda się m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich), co bezpośrednio przekłada się na problem z przewlekłością postępowań, czy też – niestety – jakość opinii. Coraz częściej, sędziowie decydują się na powoływanie biegłych ad hoc i biegłych instytucjonalnych. Biegłego ad hoc, bądź biegłego instytucjonalnego sąd powołuje do udziału w konkretnym postępowaniu ze względu na posiadane wiadomości specjalne. W tym wypadku sąd rozstrzygający konkretną sprawę ma obowiązek każdorazowej „kontroli”, tego czy biegły posiada odpowiednie kwalifikacje (w odróżnieniu od stałego biegłego sądowego, którego kwalifikacje prezes sądu ocenia raz, przed wpisaniem na listę). W przypadku instytutu, wskazuje się, że kluczowym jest posiadanie odpowiedniego potencjału kadrowego – chodzi o współpracę z osobami, spełniającymi wymogi ubiegania się o uzyskanie statusu biegłego w danej dziedzinie oraz zaplecza technicznego niezbędnego by wykonywać czynności związane z wykonaniem opinii. 

Praktyka i doświadczenie pokazują, że w sprawach, w których zachodzi konieczność zasięgnięcia opinii biegłych kilku specjalizacji, powierzenie przez sąd wykonania takich opinii w ramach jednego Instytutu Naukowo – Badawczego, posiadającego szeroki potencjał kadrowy (zrzeszającego wielu specjalistów, na terenie całej Polski), a także doświadczenie i zaplecze techniczne, pozwala na znaczne usprawnienie i przyspieszenie postępowania, w zakresie pozyskiwania opinii.

Dowiedz się więcej o: Ekspertyzach medycznych.

---

[1] I. Wrześniewska-Wal, Specyfika opinii biegłego w cywilnych procesach medycznych w aktualnym orzecznictwie i badaniach własnych [w:] Pozycja i rola biegłego w polskim systemie prawnym, red. B. Lewandowski, Warszawa 2016, s. 105