Niepełna opinia biegłego.
Opinia biegłego w postępowaniu cywilnym może przyjąć postać opinii pisemnej lub ustnej (art. 278 §3kpc)[1]. Sąd zlecając wykonanie opinii wskazuje, jaką formę ma ona przybrać. Ze względów praktycznych, szczególnie jeśli materiał dowodowy jest obszerny, Sądy najczęściej decydują o zleceniu wykonania opinii na piśmie i na tej formie skupimy się w niniejszym artykule.
Jeśli chodzi o treść opinii Kodeks postępowania cywilnego w art. 285 §1 wskazuje – dość lakonicznie – iż „opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie [2].” Mając jednak na uwadze cel sporządzenia takiej opinii, w doktrynie i orzecznictwie, wskazuje się na „określone elementy”, o których sporządzający opinię powinien pamiętać.
Dowiedz się więcej o roli i znaczeniu biegłego sądowego w procesie cywilnym.
Elementy opinii pisemnej.
Podstawowe informacje (które można uznać bardziej za element formalny, aniżeli merytoryczny), jakie powinny zostać zawarte w opinii to:
- dane specjalisty – imię i nazwisko, stopień naukowy, specjalizacja, numer wpisu na listę biegłych sądowych, informacja o powołaniu go do sprawy, bądź przynależność do instytucji naukowo-badawczej;
- dane sądu zlecającego ekspertyzę, sygnatura akt sprawy, dane opiniowanego, stron;
- podstawa prawna wydania opinii, zakres zlecenia opinii (teza dowodowa zakreślona w postanowieniu dowodowym);
- data i czas wydania ekspertyzy – jeśli sporządzeniu opinii towarzyszyło badanie osobiste poza datą sporządzenia opinii, ważną jest informacja o dacie wykonania badania;
- podpisy biegłych, którzy uczestniczyli w wydawaniu opinii.
W skrócie, są to dane pozwalające zidentyfikować zarówno podmiot opiniujący, jak i cel oraz przedmiot opinii.
Dowiedz się więcej o osobistym badaniu biegłego sądowego czy zawsze będzie konieczne.
Jeśli chodzi o elementy merytoryczne opinii, to powinna ona zawierać:
- opis materiału dowodowego, w oparciu, o który biegły sporządził opinię;
- wyniki przeprowadzonego wywiadu, badania przedmiotowego; w przypadku wykonywania badań opis przyjętej metody oraz urządzeń, jeśli takowe zostały wykorzystane w trakcie badania;
- fachowo uzasadnione wnioski końcowe biegłego;
- dodatkowe załączniki do opinii wraz z opisem i informacją skąd pochodzą, a także w jaki sposób wykorzystane zostały w opinii – np. w sytuacji kiedy opiniowany składa biegłemu bezpośrednio dodatkowe dokumenty, których nie ma w aktach sprawy, czy fotografie (np. chirurg plastyczny dokumentuje w ten sposób opiniowane blizny), etc.
Dowiedz się więcej o tym, czego nie może biegły sądowy.
Kiedy można uznać opinię za niepełną?
„Opinia biegłego, tak samo jak każdy inny dowód, podlega ocenie sądu na zasadach określonych w art. 233 § 1kpc, a zatem jej uzasadnienie powinno pozwalać zarówno sądowi, jak i stronom na prześledzenie toku rozumowania biegłego, który doprowadził go do wniosków przedstawionych w opinii [3].”
Z niepełną opinią będziemy mieli do czynienia w sytuacji, w której sformułowane w niej wnioski nie będą znajdowały oparcia w badaniach, w dostępnym materiale dowodowym, albo gdy będzie ona na tyle niezrozumiała, że nie będzie z niej wynikać, jakie jest stanowisko biegłego. Wskazać w tym miejscu należy, iż „Sąd nie może ograniczać się do powołania się na wniosek końcowy zawarty w opinii biegłego i uznania jej za nie budzącą zastrzeżeń, lecz obowiązany jest sprawdzić przesłanki, którymi kierował się biegły, jak również skontrolować prawidłowość rozumowania biegłego [4].”
Jak wskazuje się w orzecznictwie „dowód z opinii biegłego jest prawidłowo przeprowadzony wówczas, gdy opinia zawiera uzasadnienie ostatecznych wniosków, sformułowane w sposób przystępny i zrozumiały dla osób nie posiadających wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 KPC w związku z art. 285 § 1KPC). Wymaganie uzasadnienia opinii biegłego nie jest formalnością, gdyż umożliwia przeprowadzenie oceny tego dowodu, w ramach której sąd orzekający zobowiązany jest także ujawnić motywy i sposób odniesienia się do przeprowadzonego dowodu. Brak uzasadnienia opinii, podobnie jak uzasadnienie fragmentaryczne albo nazbyt hermetyczne, uniemożliwia więc swobodną ocenę tego dowodu lub czyni ją niepełną (ułomną) [5].”
Braki w opinii, szczególnie w zakresie elementów merytorycznych, mogą stanowić podstawę do żądania przez sąd uzupełnienia opinii, a w skrajnych przypadkach nawet do pominięcia jej przez sąd i powołania kolejnego specjalisty, celem przygotowania nowej opinii.
[1] Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.).
[2] Op. Cit.
[3] M. Sieńko [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), red. M. Manowska, LEX/el. 2022, art. 285.
[4] J. Gudowski, art. 285. [uzasadnienie opinii biegłego; opinia łączna; dodatkowy termin] [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo. Piśmiennictwo. Tom II, Warszawa 2020.
[5] Wyrok SN z 29.07.1999 r., II UKN 60/99, OSNP 2000, nr 22, poz. 831.