Biegły opiniuje – nie rozstrzyga.
Dowód z opinii biegłego sądowego to jeden z najczęściej powoływanych środków dowodowych, nie tylko w postępowaniu cywilnym. Opinię biegłego na tle innych środków dowodowych wyróżnia fakt, iż jego przeprowadzenie pozwala na uzyskanie obiektywnej informacji w danej dziedzinie od eksperta, który działa w oparciu o posiadane wiadomości specjalne.
Dowiedz się więcej o tym kim jest biegły sądowy.
Niewątpliwie, rola dowodu z opinii biegłego jest w procesie niezwykle istotna, bowiem służy ocenie faktów wskazywanych przez strony przez pryzmat wiadomości specjalnych. Pamiętać jednak należy, iż „dowód z opinii biegłego nie może stanowić jedynej podstawy orzeczenia Sądu [1]”, zaś sama opinia na równi z innymi środkami dowodowymi, podlega ocenie sądu w ramach tzw. swobodnej oceny dowodów. Opinia biegłego może być również przedmiotem krytyki stron, które mogą wnosić zastrzeżenia i uwagi, a nawet żądać powołania innego biegłego. „Bezkrytyczne przyjęcie opinii biegłego bowiem prowadziłoby do możliwości rozstrzygnięcia sprawy przez biegłego, a nie przez sąd orzekający [2].”
Biegły powinien wystrzegać się ferowania wyroków i formułowania stwierdzeń wykraczających poza zakres „wiadomości specjalnych”.
Ustalenie stanu faktycznego sprawy należy do sądu orzekającego, podobnie jak ocena prawna wniosków opinii, która wchodzi w zakres stosowania prawa. Do biegłego zaś należy wydanie opinii, co do okoliczności stanowiących przedmiot dowodu. „Zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c. dowód z opinii biegłego, tym różni się od innych dowodów, że jego celem nie jest w zasadzie ustalanie faktów mających znaczenie w sprawie, lecz udzielenie sądowi wyjaśnień w kwestiach wymagających wiadomości specjalnych. Do dokonywania wszelkich ustaleń w procesie powołany jest sąd, a nie biegły [3].” Czasami można odnieść wrażenie, że zarówno stronom, jak i samym biegłym, zdarza się o tym zapominać. Biegły powinien wypowiadać się wyłącznie w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych, dlatego też nie można wymagać od niego (czy też kwestionować na tej podstawie opinii) ustalenia i oceny faktów oraz sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Zawieranie w opinii sugestii dotyczących rozstrzygnięcia sprawy, odniesień co do zasadności roszczeń (i ich wysokości), czy zagadnień prawnych stanowią przekroczenie granic kompetencji biegłego. Strony powinny pamiętać, że biegły nie może zastępować ich w przedstawianiu istotnych dla sprawy twierdzeń faktycznych, gromadzeniu materiału faktycznego, czy w poszukiwaniu dowodów. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny już zebranego w sprawie materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Nie może ona natomiast sama być źródłem materiału faktycznego sprawy ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłego [4]. Biegli zaś, powinni pamiętać, iż nie tylko nie muszą, ale i nie powinni zawierać stwierdzeń, odnoszących się do zasadności żądania zgłoszonego w sprawie. Zawarcie w opinii sugestii co do sposobu rozstrzygnięcia, będzie skutkowało ich pominięciem przez sąd i pomimo tego, iż w orzecznictwie podkreśla się, że nie dyskwalifikuje to całości opinii biegłego, nie sposób zauważyć, iż stwarza to sposobność do podważania całości opinii poprzez wskazywanie na brak obiektywizmu i stronniczość [5].
Dowiedz się więcej o odmowie wydania opinii przez biegłego w postępowaniu cywilnym.
Reasumując, zarówno biegli, jak i strony powinny pamiętać, że rolą biegłego jest opiniowanie, a nie rozstrzyganie.
[1] Postanowienie SN z 28.02.1977 r., II CR 44/77, LEX nr 7916.
[2] T. Ereciński [w:] P. Grzegorczyk, J. Gudowski, K. Markiewicz, M. Walasik, K. Weitz, T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, LEX/el. 2022, art. 278.
[3] A. Partyk, Cel i znaczenie procesowe dowodu z opinii biegłego, LEX/el. 2020.
[4] M. Sieńko [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), red. M. Manowska, LEX/el. 2022, art. 278.
[5] Wyrok SN z 7.04.2010 r., II PK 300/09, LEX nr 602257.