Znaczenie stopnia uszczerbku na zdrowiu w procesie o zadośćuczynienie

Jednym z podstawowych kryteriów przyznawania zadośćuczynienia za uszkodzenie narządów ciała lub rozstrój zdrowia (art. 445 § 1 kc) jest stopień nasilenia cierpień fizycznych lub psychicznych oraz ich trwałość.

Z natury rzeczy jest to więc kryterium nieostre i trudne do określenia. Stąd też wieloletnia praktyka sądowa uczyniła w tym zakresie w pewnym stopniu zobiektywizowanym kwantyfikatorem właśnie stopień uszczerbku na zdrowiu. Jako, że polskie prawo cywilne opiera się na pełnej kompensacie szkody i nie przewiduje żadnych taryfikatorów zadośćuczynienia, nie istnieje więc również żadna oficjalna tabela uszczerbku na zdrowiu dla celów określenia stopnia krzywdy.

Z powodzeniem jednak posiłkowo rolę tę w praktyce przyjęła TABELA OCENY PROCENTOWEJ STAŁEGO LUB DŁUGOTRWAŁEGO USZCZERBKU NA ZDROWIU, stanowiąca załącznik do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 954), która docelowo obowiązuje w sprawach ubezpieczeń społecznych.

Pamiętać należy, że tabela ta stosowana jest wyłącznie posiłkowo, a więc w procesie o zadośćuczynienie nie powinna być interpretowana zbyt sztywno, bowiem, jak już wspomniano wcześniej, krzywda ma być kompensowana w pełni, a nie w jakichkolwiek sztywnych ramach.

Pierwszym i kluczowym przykładem wzmiankowanej różnicy będzie całkowite pominięcie § 9 ust. 1 w/w Rozporządzenia nakazującego ograniczać uszczerbek na zdrowiu do łącznej sumy maksymalnie 100%. Takie ograniczenie jest zrozumiałe w postępowaniu przed ZUS, lecz nijak miałoby się do pełnej kompensaty krzywdy. Jeśli zatem poszkodowany doznał stałego uszczerbku na zdrowiu na łącznym poziomie 300%, to w procesie o zadośćuczynienie uszczerbek ten winien być właśnie tak określony.

Reasumując, stopień uszczerbku na zdrowiu w procesie o zadośćuczynienie powinien w maksymalnym stopniu oddawać stan poszkodowanego.

Powyższe potwierdzają orzeczenia sądowe:

„Procentowe określenie stopnia uszczerbku na zdrowiu służy zupełnie innym niż określenie wysokości należnego zadośćuczynienia celom i przy orzekaniu o zadośćuczynieniu jest nieprzydatne, a najwyżej może stanowić pewne kryterium pomocnicze przy ocenie istotnych z punktu widzenia jego wysokości kwestii: rozmiaru krzywdy, natężenia bólu oraz cierpień fizycznych i psychicznych, a także długotrwałości tych ujemnych przeżyć.” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach, I ACa 850/15.

„Stopień uszczerbku na zdrowiu nie może służyć jakimkolwiek automatycznym wyliczeniom wysokości należnego zadośćuczynienia. Jest to jedno z wielu kryteriów branych pod uwagę, przy czym w każdym przypadku musi być odnoszone do konkretnych realiów, do konkretnego przypadku i nie może służyć jakimkolwiek uogólnieniom, czy też automatyzmowi.” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, I ACa 299/16.