Opinia instytutu naukowo-badawczego w postępowaniu cywilnym

Kwestię opinii instytutu naukowo-badawczego reguluje art. 290 kpc. Jak się obecnie przyjmuje, nie jest to odrębny środek dowodowy, lecz odmiana dowodu z opinii biegłych

Jak słusznie wskazuje  prof.  dr hab. Tadeusz Ereciński (Ereciński, Tadeusz. Art. 290. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V. Wolters Kluwer, 2016) Rozwój różnego rodzaju instytutów naukowych, które dysponują odpowiednimi nowoczesnymi urządzeniami oraz pracownikami o wysokich kwalifikacjach, sprawia, że instytuty te są w stanie dokonywać ekspertyz w bardzo nieraz skomplikowanych sprawach. Niezależnie od wiedzy i doświadczenia osób, które zostaną wyznaczone przez instytut do wydania opinii, mają one możność prowadzenia konsultacji w szerszym gronie specjalistów zgromadzonych w danej jednostce, co daje gwarancje dokładniejszego zbadania sprawy.

Zgodnie z postanowieniem SN z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CSK 7/09 (LEX nr 533130), instytutem w rozumieniu art. 290 § 1 może także być spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Kryterium podstawowym pozwalającym dany podmiot uznać za instytut, na gruncie omawianego unormowania, jest prowadzenie przez niego badań naukowych.

Opinia instytut naukowo-badawczego zawsze ma wyrażać stanowisko nie poszczególnych pracowników instytutu, lecz instytutu jako takiego. Nie jest więc to opinia osób, które przeprowadziły badania i wydały opinię (choć należy je wskazać w opinii – art. 290 § 2 kpc), nie one bowiem opinię podpisują, lecz osoby upoważnione do reprezentowania (występowania w charakterze organów) instytutu.

Opinia instytutu powinna być przedstawiona zawsze na piśmie. Żądanie przedstawienia jej ustnie (art. 278 § 3 kpc) nie wchodzi w grę. (…) Sąd, który dopuścił dowód z opinii instytutu, może zażądać od niego dodatkowych wyjaśnień, może też zarządzić złożenie dodatkowej opinii przez ten sam lub inny instytut. Sąd jest też uprawniony zwrócić się do kierownika instytutu o wyznaczenie osoby, która złoży dodatkowe wyjaśnienia ustne lub na piśmie.  Osoby, które udzielają wyjaśnień na posiedzeniu sądowym, działają w imieniu instytutu, a nie swym własnym. W szczególności nie wolno osobie, która stawi się w sądzie w imieniu instytutu, wygłaszać tylko swego osobistego zdania, bez podania, jaki jest pogląd przyjęty w instytucie jednolicie lub w przeważającej części. (Ereciński, Tadeusz. Art. 290. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V. Wolters Kluwer, 2016)